عهدشکنی بنی اسرائیل (قرآن)از جمله برنامه های اصولی قرآن ، مبارزه با ظلم و ريشه كن كردن آن در هر لباس و به هر شكلی كه هست، می باشد. بی ترديد، عهدشکنی از مصاديق بارز ظلم و تجاوز به حقوق ديگران است. فهرست مندرجات۲ - بخشیدن گناه عهدشکنی ۳ - عادت بنی اسرائیل ۴ - تهدید خداوند ۵ - کیفر پیمان شکنی ۶ - قساوت قلب ۷ - باور بنی اسرائیل ۸ - موارد عهدشکنی ۸.۱ - احسان به خویشاوندان ۸.۲ - احسان به مستمندان ۸.۳ - احسان به والدین ۸.۴ - احسان به یتیمان ۸.۵ - اقامه نماز ۸.۶ - امداد به انبیا ۸.۷ - انفاق ۸.۸ - ایمان به انبیا ۸.۹ - ایمان به محمد ۸.۱۰ - پرداخت زکات ۸.۱۱ - تبعید ۸.۱۲ - تعطیلی شنبه ۸.۱۳ - توحید ۸.۱۴ - حق گرایی ۸.۱۵ - سفارش به احسان ۸.۱۶ - عمل به تورات ۸.۱۷ - قتل ۸.۱۸ - معاشرت نیکو ۹ - پانویس ۱۰ - منبع ۱ - شکستن میثاق الهیعهد و میثاق الهی، از سوی بیشتر بنی اسرائیل شکسته می‌شد. «واذ اخذنا میثـق بنی اسرءیل لاتعبدون الا الله... ثم تولیتم الا قلیلا منکم وانتم معرضون»؛ و (به یاد آورید) زمانی را که از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم که جز خداوند یگانه را پرستش نکنید؛ و به پدر و مادر و نزدیکان و یتیمان و بینوایان نیکی کنید؛ و به مردم نیک بگویید؛ نماز را برپا دارید؛ و زکات بدهید. سپس (با اینکه پیمان بسته بودید) همه شما -جز عده کمی- سرپیچی کردید؛ و (از وفای به پیمان خود) روی‌گردان شدید. ۲ - بخشیدن گناه عهدشکنیعهدشکنی بنی اسرائیل، از جانب خداوند بخشیده شد. «واذ اخذنا میثـقکم...»؛ و (به یاد آورید) زمانی را که از شما پیمان گرفتیم؛ و کوه طور را بالای سر شما قرار دادیم؛ (و به شما گفتیم:) «آنچه را (از آیات و دستورهای خداوند) به شما داده‌ایم، با قدرت بگیرید؛ و آنچه را در آن است به یاد داشته باشید (و به آن عمل کنید)؛ شاید پرهیزکار شوید!» «ثم تولیتم من بعد ذلک فلولا فضل الله علیکم ورحمته لکنتم من الخـسرین»؛ سپس شما پس از این، روگردان شدید؛ و اگر فضل و رحمت خداوند بر شما نبود، از زیانکاران بودید. (شمول فضل و رحمت الهی ، پس از بیان خطا و گناه ، کنایه از عفو و گذشت است) ۳ - عادت بنی اسرائیلشکستن پیمان الهی و تمرد از فرمان خدا ، عادت و رویه بنی اسرائیل بود. «واذ اخذنا میثـق بنی اسرءیل لاتعبدون الا الله... ثم تولیتم الا قلیلا منکم وانتم معرضون»؛ و (به یاد آورید) زمانی را که از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم که جز خداوند یگانه را پرستش نکنید؛ و به پدر و مادر و نزدیکان و یتیمان و بینوایان نیکی کنید؛ و به مردم نیک بگویید؛ نماز را برپا دارید؛ و زکات بدهید. سپس (با اینکه پیمان بسته بودید) همه شما -جز عده کمی- سرپیچی کردید؛ و (از وفای به پیمان خود) روی‌گردان شدید. (جمله «و انتم معرضون» معترضه است و اشاره به این معنا دارد که بنی اسرائیل نه تنها پیمانهای یاد شده را شکستند، بلکه رویه و عادت آنها چنین بود که به عهدها و پیمانها پایبند نباشند) «لقد اخذنا میثـق بنی اسرءیل وارسلنآ الیهم رسلا کلما جآءهم رسول بما لاتهوی انفسهم فریقا کذبوا وفریقا یقتلون»؛ ما از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم؛ و رسولانی به سوی آنها فرستادیم؛ (ولی) هر زمان پیامبری حکمی بر خلاف هوسها و دلخواه آنها می‌آورد، عده‌ای را تکذیب می‌کردند؛ و عده‌ای را می‌کشتند. ۴ - تهدید خداوندخداوند بنی اسرائیل را در مورد شکستن پیمان الهی تهدید کرد. «ولقد اخذ الله میثـق بنی اسرءیل وبعثنا منهم اثنی عشر نقیبا وقال الله انی معکم لـئن اقمتم الصلوة وءاتیتم الزکوة وءامنتم برسلی وعزرتموهم واقرضتم الله قرضا حسنا لاکفرن عنکم سیـاتکم ولادخلنکم جنـت تجری من تحتها الانهـر فمن کفر بعد ذلک منکم فقد ضل سواء السبیل»؛ خدا از بنی اسرائیل پیمان گرفت. و از آنها، دوازده نقیب (سرپرست) برانگیختیم. و خداوند (به آنها) گفت: «من با شما هستم! اگر نماز را برپا دارید، و زکات را بپردازید، و به رسولان من ایمان بیاورید و آنها را یاری کنید، و به خدا قرض الحسن بدهید (در راه او، به نیازمندان کمک کنید)، گناهان شما را می‌پوشانم (می بخشم)؛ و شما را در باغهایی از بهشت ، که نهرها از زیر درختانش جاری است، وارد می‌کنم. اما هر کس از شما بعد از این کافر شود، از راه راست منحرف گردیده است. (بنا بر اینکه معیت در آیه مورد بحث، کنایه از علم و قدرت باشد.یعنی خداوند به شما و اعمالتان کاملا آگاه است. اگر به میثاق پایبند بودید به شما پاداش می‌دهد و اگر تخلف کردید، مجازات می‌شوید. در هر حال مقهور خداوند هستید) ۵ - کیفر پیمان شکنیگرفتاری بنی اسرائیل به لعن الهی ، کیفر پیمان شکنی آنان بود. و لقد اخذ الله میثـق بنی اسرائیل... «فبما نقضهم میثـقهم لعنهم...»؛ ولی بخاطر پیمان‌شکنی، آنها را از رحمت خویش دور ساختیم؛ و دلهای آنان را سخت و سنگین نمودیم؛ سخنان (خدا) را از موردش تحریف می‌کنند؛ و بخشی از آنچه را به آنها گوشزد شده بود، فراموش کردند؛ و هر زمان، از خیانتی (تازه) از آنها آگاه می‌شوی، مگر عده کمی از آنان؛ ولی از آنها درگذر و صرف‌نظر کن، که خداوند نیکوکاران را دوست می‌دارد! ۶ - قساوت قلبگرفتاری بنی اسرائیل به قساوت قلب ، کیفر پیمان شکنی آنان بود. «و لقد اخذ الله میثاق بنی اسرائیل...»؛ و کسانی که کافر شدند و آیات ما را تکذیب کردند، اهل دوزخند. فبما نقضهم میثـقهم لعنهم وجعلنا قلوبهم قـسیة... ۷ - باور بنی اسرائیلبی پروایی بنی اسرائیل در شکستن پیمان الهی، برخاسته از باور آنان به مصونیت از عذاب بود. «لقد اخذنا میثـق بنی اسرءیل وارسلنآ الیهم رسلا کلما جآءهم رسول بما لاتهوی انفسهم فریقا کذبوا وفریقا یقتلون»؛ ما از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم؛ و رسولانی به سوی آنها فرستادیم؛ (ولی) هر زمان پیامبری حکمی بر خلاف هوسها و دلخواه آنها می‌آورد، عده‌ای را تکذیب می‌کردند؛ و عده‌ای را می‌کشتند. «وحسبوا الاتکون فتنة فعموا وصموا ثم تاب الله علیهم ثم عموا وصموا کثیر منهم والله بصیر بما یعملون»؛ گمان کردند مجازاتی در کار نخواهد بود! از این‌رو (از دیدن حقایق و شنیدن سخنان حق ،) نابینا و کر شدند؛ سپس (بیدار گشتند، و) خداوند توبه آنها را پذیرفت، دیگربار (در خواب غفلت فرو رفتند، و) بسیاری از آنها کور و کر شدند؛ و خداوند، به آنچه انجام می‌دهند، بیناست. ۸ - موارد عهدشکنی۸.۱ - احسان به خویشاونداناحسان به خویشان، از جمله پیمانهای خداوند با بنی اسرائیل و شکستن آن از سوی ایشان بود. «واذ اخذنا میثـق بنی اسرءیل... وبالولدین احسانا وذی القربی... ثم تولیتم الا قلیلا منکم وانتم معرضون»؛ و (به یاد آورید) زمانی را که از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم که جز خداوند یگانه را پرستش نکنید؛ و به پدر و مادر و نزدیکان و یتیمان و بینوایان نیکی کنید؛ و به مردم نیک بگویید؛ نماز را برپا دارید؛ و زکات بدهید. سپس (با اینکه پیمان بسته بودید) همه شما -جز عده کمی- سرپیچی کردید؛ و (از وفای به پیمان خود) روی‌گردان شدید. ۸.۲ - احسان به مستمنداناحسان به مستمندان و مسکینان، از پیمانهای خدا با بنی اسرائیل و نقض آن از سوی ایشان بود. واذ اخذنا میثـق بنی اسرءیل... وبالولدین احسانا وذی القربی والیتـمی‌والمسـکین... ثم تولیتم الا قلیلا منکم وانتم معرضون. ۸.۳ - احسان به والدیناحسان به پدر و مادر ، از جمله پیمانهای خدا با بنی اسرائیل و نقض آن از سوی آنها بود. واذ اخذنا میثـق بنی اسرءیل... وبالولدین احسانا... ثم تولیتم الا قلیلا منکم وانتم معرضون. ۸.۴ - احسان به یتیماناحسان به یتیمان ، از جمله پیمانهای خدا با بنی اسرائیل و نقض آن از سوی آنان بود. واذ اخذنا میثـق بنی اسرءیل... وبالولدین احسانا وذی القربی والیتـمی... ثم تولیتم الا قلیلا منکم وانتم معرضون. ۸.۵ - اقامه نمازبرپاداشتن نماز ، از عهدهای خدا با بنی اسرائیل و نقض آن از سوی ایشان بود. واذ اخذنا میثـق بنی اسرءیل... واقیموا الصلوة... ثم تولیتم الا قلیلا منکم وانتم معرضون. ولقد اخذ الله میثـق بنی اسرءیل وبعثنا منهم اثنی عشر نقیبا وقال الله انی معکم لـئن اقمتم الصلوة... فبما نقضهم میثـقهم... ۸.۶ - امداد به انبیاپیمان الهی مبنی بر نصرت انبیا از سوی بنی اسرائیل نقض شد. ولقد اخذ الله میثـق بنی اسرءیل... وءامنتم برسلی وعزرتموهم... فبما نقضهم میثـقهم... ۸.۷ - انفاقپیمان الهی مبنی بر انفاق در راه خدا، از سوی بنی اسرائیل نقض شد. ولقد اخذ الله میثـق بنی اسرءیل... واقرضتم الله قرضا حسنا... فبما نقضهم میثـقهم... ۸.۸ - ایمان به انبیاایمان به پیامبران ، از پیمانهای خدا با بنی اسرائیل و نقض آن از سوی آنها بود. ولقد اخذ الله میثـق بنی اسرءیل وبعثنا منهم اثنی عشر نقیبا وقال الله انی معکم لـئن... وءامنتم برسلی... فبما نقضهم میثـقهم... ۸.۹ - ایمان به محمدبیشتر بنی اسرائیل به عهد خود با خدا در مورد ایمان به پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله وفا نکردند. «اوکلما عـهدوا عهدا نبذه فریق منهم بل اکثرهم لایؤمنون»؛ و آیا چنین نیست که هر بار آنها (یهود) پیمانی (با خدا و پیامبر) بستند، جمعی آن را دور افکندند (و مخالفت کردند.) آری، بیشتر آنان ایمان نمی‌آورند. «ولما جاءهم رسول من عند الله مصدق لما معهم نبذ فریق من الذین اوتوا الکتـب کتـب الله وراء ظهورهم کانهم لایعلمون»؛ و هنگامی که فرستاده‌ای از سوی خدا به سراغشان آمد، و با نشانه‌هایی که نزد آنها بود مطابقت داشت، جمعی از آنان که به آنها کتاب (آسمانی) داده شده بود، کتاب خدا را پشت سر افکندند؛ گویی هیچ از آن خبر ندارند!! ۸.۱۰ - پرداخت زکاتبنی اسرائیل به پیمان خدا با آنان، مبنی بر پرداخت زکات وفا نکردند. واذ اخذنا میثـق بنی اسرءیل... وءاتوا الزکوة... ثم تولیتم الا قلیلا منکم وانتم معرضون. ولقد اخذ الله میثـق بنی اسرءیل وبعثنا منهم اثنی عشر نقیبا وقال الله انی معکم لـئن اقمتم الصلوة وءاتیتم الزکوة... فبما نقضهم میثـقهم... ۸.۱۱ - تبعیدآواره نساختن و بیرون نکردن یکدیگر از دیار و کاشانه، از پیمانهای خدا با بنی اسرائیل و نقض آن از سوی ایشان بود. «واذ اخذنا میثـقکم لاتسفکون دماءکم ولاتخرجون انفسکم من دیـرکم ثم اقررتم وانتم تشهدون»؛ و هنگامی را که از شما پیمان گرفتیم که خون هم را نریزید؛ و یکدیگر را از سرزمین خود، بیرون نکنید. سپس شما اقرار کردید؛ (و بر این پیمان) گواه بودید. «ثم انتم هـؤلاء تقتلون انفسکم وتخرجون فریقا منکم من دیـرهم...»؛ اما این شما هستید که یکدیگر را می‌کشید و جمعی از خودتان را از سرزمینشان بیرون می‌کنید؛ و در این گناه و تجاوز ، به یکدیگر کمک می‌نمایید؛ (و اینها همه نقض پیمانی است که با خدا بسته‌اید) در حالی که اگر بعضی از آنها به صورت اسیران نزد شما آیند، فدیه می‌دهید و آنان را آزاد می‌سازید! با اینکه بیرون ساختن آنان بر شما حرام بود. آیا به بعضی از دستورات کتاب آسمانی ایمان می‌آورید، و به بعضی کافر می‌شوید؟! برای کسی از شما که این عمل (تبعیض در میان احکام و قوانین الهی) را انجام دهد، جز رسوایی در این جهان ، چیزی نخواهد بود، و روز رستاخیز به شدیدترین عذابها گرفتار می‌شوند. و خداوند از آنچه انجام می‌دهید غافل نیست. ۸.۱۲ - تعطیلی شنبهبنی اسرائیل با تخلف از قانون تعطیلی شنبه پیمان شکنی کردند. «ورفعنا فوقهم الطور بمیثـقهم وقلنا لهم ادخلوا الباب سجدا وقلنا لهم لاتعدوا فی السبت واخذنا منهم میثـقا غلیظا»؛ و کوه طور را بر فراز آنها برافراشتیم؛ و در همان حال از آنها پیمان گرفتیم، و به آنها گفتیم: «(برای توبه،) از در ( بیت المقدس ) با خضوع درآیید!» و (نیز) گفتیم: « روز شنبه تعدّی نکنید (و دست از کار بکشید!)» و از آنان (در برابر همه اینها،) پیمان محکمی گرفتیم. «فبما نقضهم میثـقهم...»؛ (ولی) بخاطر پیمان‌شکنی آنها، و انکار آیات خدا ، و کشتن پیامبران بناحق، و بخاطر اینکه (از روی استهزا ) می‌گفتند: «بر دلهای ما، پرده افکنده (شده و سخنان پیامبر را درک نمی‌کنیم!» رانده درگاه خدا شدند.) آری، خداوند بعلّت کفرشان، بر دلهای آنها مهر زده؛ که جز عده کمی (که راه حق می‌پویند و لجاج ندارند،) ایمان نمی‌آورند. ۸.۱۳ - توحیدپرستش خدای یگانه و پرهیز از پرستش غیر او، از پیمانهای خدا با بنی اسرائیل و نقض آن از سوی ایشان بود. واذ اخذنا میثـق بنی اسرءیل لاتعبدون الا الله... ثم تولیتم الا قلیلا منکم وانتم معرضون. ۸.۱۴ - حق گرایینیامیختن حق و باطل ، از پیمانهای خدا با بنی اسرائیل و نقض آن از سوی آنها بود. «یـبنی اسرءیل اذکروا نعمتی التی انعمت علیکم واوفوا بعهدی اوف بعهدکم وایی فارهبون»؛ ای فرزندان اسرائیل! نعمتهایی را که به شما ارزانی داشتم به یاد آورید! و به پیمانی که با من بسته‌اید وفا کنید، تا من نیز به پیمان شما وفا کنم. (و در راه انجام وظیفه، و عمل به پیمانها) تنها از من بترسید! «ولاتلبسوا الحق بالبـطـل وتکتموا الحق وانتم تعلمون»؛ و حق را با باطل نیامیزید! و حقیقت را با اینکه می‌دانید کتمان نکنید! ۸.۱۵ - سفارش به احسانپیمان خدا با بنی اسرائیل، مبنی بر سفارش مردم به احسان ، از سوی آنان شکسته شد. واذ اخذنا میثـق بنی اسرءیل... وقولوا للناس حسنا... ثم تولیتم الا قلیلا منکم وانتم معرضون. (برداشت مذکور، براساس این احتمال است که «حسنا» مفعول به «قولوا» باشد، بنابراین، «قولوا» یعنی نیکیها را برای مردم بگویید و بیان کنید) ۸.۱۶ - عمل به توراتمیثاق عمل به تورات از سوی بنی اسرائیل نقض شد. «واذ اخذنا میثـقکم ورفعنا فوقکم الطور خذوا ما ءاتینـکم بقوة واذکروا ما فیه لعلکم تتقون»؛ و (به یاد آورید) زمانی را که از شما پیمان گرفتیم؛ و کوه طور را بالای سر شما قرار دادیم؛ (و به شما گفتیم:) «آنچه را (از آیات و دستورهای خداوند) به شما داده‌ایم، با قدرت بگیرید؛ و آنچه را در آن است به یاد داشته باشید (و به آن عمل کنید)؛ شاید پرهیزکار شوید!» «ثم تولیتم من بعد ذلک...»؛ سپس شما پس از این، روگردان شدید؛ و اگر فضل و رحمت خداوند بر شما نبود، از زیانکاران بودید. (جمله «خذوا ما آتیناکم...» بیانگر مورد پیمان است. گرفتن کتابهای آسمانی _ خذوا ما آتیناکم _ به این معنا است که بپذیرند و به احکام آنها عمل کنند) «واذ اخذنا میثـقکم ورفعنا فوقکم الطور خذوا ما ءاتینـکم بقوة... قالوا سمعنا وعصینا...»؛ و (به یاد آورید) زمانی را که از شما پیمان گرفتیم؛ و کوه طور را بالای سر شما برافراشتیم؛ (و گفتیم:) «این دستوراتی را که به شما داده‌ایم محکم بگیرید، و درست بشنوید!» آنها گفتند: «شنیدیم؛ ولی مخالفت کردیم.» و دلهای آنها، بر اثر کفرشان، با محبت گوساله آمیخته شد. بگو: «ایمان شما، چه فرمان بدی به شما می‌دهد، اگر ایمان دارید!» ورفعنا فوقهم الطور بمیثـقهم وقلنا لهم ادخلوا الباب سجدا وقلنا لهم لاتعدوا فی السبت واخذنا منهم میثـقا غلیظا فبما نقضهم میثـقهم... «واذ نتقنا الجبل فوقهم کانه ظلة وظنوا انه واقع بهم خذوا مآ ءاتینـکم بقوة واذکروا ما فیه لعلکم تتقون»؛ و (نیز به خاطر بیاور) هنگامی که کوه را همچون سایبانی بر فراز آنها بلند کردیم، آنچنان که گمان کردند بر آنان فرود می‌آمد؛ (و در همین حال، از آنها پیمان گرفتیم و گفتیم:) آنچه را (از احکام و دستورها) به شما داده‌ایم، با قوّت (و جدیت) بگیرید! و آنچه در آن است، به یاد داشته باشید، (و عمل کنید،) تا پرهیزگار شوید! ۸.۱۷ - قتلپرهیز از کشتن و ریختن خون یکدیگر، از پیمانهای خدا با بنی اسرائیل و نقض آن از جانب آنان بود. واذ اخذنا میثـقکم لاتسفکون دماءکم ولاتخرجون انفسکم من دیـرکم ثم اقررتم وانتم تشهدون ثم انتم هـؤلاء تقتلون انفسکم وتخرجون فریقا منکم من دیـرهم... ۸.۱۸ - معاشرت نیکوپیمان الهی مبنی بر گفتن سخن نیک و معاشرت نیکو با مردم، از جانب بنی اسرائیل نقض شد. واذ اخذنا میثـق بنی اسرءیل... وقولوا للناس حسنا... ثم تولیتم الا قلیلا منکم وانتم معرضون. (برداشت یاد شده بر این اساس است که جمله «و قولوا للناس حسنا» کنایه از معاشرت نیکو باشد) ۹ - پانویس۱۰ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۶ف ص۳۸۴، برگرفته از مقاله «عهدشکنی بنی اسرائیل». |